Oorsprong
De naam daltononderwijs is afgeleid van de Amerikaanse plaats Dalton, waar rond 1905 voor het eerst met deze nieuwe ‘manier van leven’ gewerkt werd. Daltononderwijs is geen strikte methode, het is een visie op samenleven en op onderwijs. Hierin staan verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en samenwerkend leren centraal.
 
Helen Parkhurst
De daltonvisie is gebaseerd op het gedachtegoed van Helen Parkhurst (1886-1973). Als achttienjarige start zij haar onderwijsloopbaan door de lokale basisschool geheel te hervormen. Door de rijen schoolbanken van muur tot muur, het strikte lesrooster en het gebrek aan individuele of creatieve leermiddelen begrijpt Parkhurst hoe routineus, eentonig en inspiratieloos het onderwijs tot nu toe moet zijn geweest. Ze maakt onder andere van de schoolbanken groepen om thematisch te werken. De kinderen krijgen week- en maandtaken, hebben keuzevrijheid en mogen samenwerken. Hier legt ze de basis van haar Education on the Dalton Plan uit 1922, een onderwijsmanier die het midden houdt tussen montessori-, traditioneel klassikaal en individueel onderwijs.
 
‘Mensen zonder vrees’
Parkhurst wil kinderen opvoeden tot flexibele burgers die voorbereid zijn op de toekomst. Wat de maatschappij nodig heeft, zijn ‘fearless human beings’. Haar focus ligt op ‘leren leren’ in plaats van op ‘lesstof leren’. Kinderen hebben de intrinsieke wil om zich te ontwikkelen en kennis te vergaren. En dat wordt versterkt als kinderen actief mogen zijn en verantwoordelijk zijn voor hun eigen werk. Tegenwoordig is de visie van Parkhurst gegoten in deze vijf kernwaarden van het daltononderwijs:

• Vrijheid en verantwoordelijkheid: kinderen leren van jongs af aan keuzes maken en hebben hiervoor de verantwoordelijkheid. Ze hebben een actieve leerhouding. De leerkracht biedt iedere leerling structuur en grenzen om die vrijheid aan te kunnen.
• Zelfstandigheid: elk kind stuurt zijn leerproces en neemt initiatief voor activiteiten.
• Samenwerken: leerlingen en leerkrachten leren van en met elkaar. Ze ontwikkelen prettige sociale vaardigheden.
• Reflectie: kinderen leren nadenken over hun gedrag en hun werk, alleen, met medeleerlingen en met de leerkracht. Ze werken met een portfolio, hebben coachingsgesprekken en formuleren eigen leerdoelen. Zo wordt ‘leren leren’ gestimuleerd.
• Effectiviteit: door effectief onderwijs aan te bieden, worden leeropbrengsten vergroot. Leerlingen hoeven niet op elkaar te wachten.

Dalton in de 21^ste eeuw
Een eeuw na de start van de daltonvisie is daltononderwijs verrassend actueel. Nog altijd worden kinderen voorbereid op hun rol in de samenleving. Onderwijsmakers zijn zich bewust van de veranderende maatschappij en van de vaardigheden die kinderen daarvoor moeten leren. Wat ze nodig hebben, zijn naast (ICT-)kennis, vooral de vaardigheden om te leren leren, om samen te werken en om probleemoplossend, kritisch en open te denken. Vaardigheden waarop Parkhurst ook al inzette! Daltonscholen blijven zich vernieuwen en leren van en met elkaar, met steun van de Nederlandse Daltonvereniging.

(Bron: Focus op Dalton, R. Berends en H. Wolthuis)